بررسی رژیم غذایی برای کنترل سندرم تخمدان پلیکیستیک
بر اساس آخرین دستورالعمل بینالمللی مبتنی بر شواهد برای ارزیابی و درمان سندرم تخمدان پلیکیستیک، اولین خط درمان برای زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلیکیستیک (Polycystic Ovary Syndrome)، مداخلات رژیم غذایی و اصلاح سبک زندگی میباشد. در این مطلب سایت دکتر رضا اطمینانی متخصص تغذیه اصفهان به بررسی رژیم غذایی برای کنترل سندرم تخمدان پلیکیستیک خواهیم پرداخت.
سندرم تخمدان پلیکیستیک شایعترین اختلال غدد درون‌ریز است که زنان را در سنین باروری تحت تأثیر قرار میدهد. این سندرم با ویژگیهای بیوشیمیایی و بالینی متعددی از جمله قاعدگی نامنظم، افزایش سطح سرمی آندروژنها (هیرسوتیسم و آکنه) و مورفولوژی پلیکیستیک تخمدانها مشخص میشود. سندرم تخمدان پلیکیستیک وضعیتی است که با طیف وسیعی از اختلالات متابولیک مانند دیس‌لیپیدمی، مقاومت به انسولین، دیابت نوع ۲ و بیماریهای قلبی و عروقی ارتباط دارد. مطالعات پیشین نشان دادهاند که اصلاح شیوه زندگی و کیفیت تغذیه میتواند با بهبود قابل توجه علائم سندرم تخمدان پلیکیستیک مرتبط باشد.
رژیم کتوژنیک (Ketogenic Diet) به عنوان یک رژیم کم‌کربوهیدرات تعریف میشود. که در آن کربوهیدرات مصرفی کل به شدت محدود میشود و به کمتر از ۵۰ گرم در روز میرسد. در حالی که محتوای چربی این رژیم بالا و مقدار پروتئین آن در حد متوسط میباشد. نقش درمانی رژیم کتوژنیک سالها مورد مطالعه قرار گرفته است و مقالات متعددی ثابت کردهاند که میتواند در بسیاری از وضعیتهای پاتولوژیک سودمند باشد. هدف از این مقاله بررسی تأثیر رژیم کتوژنیک در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلیکیستیک است. که سودمندیهای درمانی و پیشگیرانهای برای اختلالات متابولیک مرتبط با این سندرم، با تمرکز بر کنترل وزن، بهبود وضعیت مقاومت به انسولین و التهاب ارائه میدهد.
مطالعه بیشتر : تغذیه در بیماران مبتلا به تشنج
رژیم کتوژنیک کم‌کربوهیدرات ممکن است به کاهش وزن و بهبود شاخصهای تنسنجی کمک کند. بیش از ۵۰ درصد بیماران مبتلا به سندرم تخمدان پلیکیستیک مبتلا به اضافه وزن یا چاقی هستند. چاقی شکمی با وخیمتر شدن وضعیت سندرم تخمدان پلیکیستیک مرتبط است. علاوه بر این، چاقی بر ویژگیهای متابولیک سندرم تخمدان پلیکیستیک اثر دارد.
بیماران چاق مبتلا به سندرم تخمدان پلیکیستیک در طولانی مدت، بیشتر در معرض افزایش خطر ابتلا به اختلالات متابولیک مانند دیابت نوع ۲، بیماریهای قلبی عروقی و سرطان آندومتر هستند. بنابراین در زنان چاق مبتلا به سندرم تخمدان پلیکیستیک، داشتن یک رویکرد درمانی برای کنترل وزن به دلیل اثربخشی کاهش وزن به عنوان یک پیشبینیکننده مثبت برای پیشگیری طولانی‌مدت از بیماریهای قلبی عروقی در این بیماران، ضروری است.
بر اساس دادهها و شواهد، محدودیت شدید در کربوهیدرات رژیم غذایی منجر به کاهش سطح انسولین میشود. که به دنبال آن کاهش تجمع چربی و لیپوژنز را به همراه دارد. با توجه به ارتباط قوی بین چاقی، مقاومت به انسولین و عوامل خطر متابولیک، رژیم غذایی با شاخص گلیسمی پایین گزینه مناسبی برای کاهش وزن در بیماران مبتلا به سندرم تخمدان پلیکیستیک در نظر گرفته میشود. اگرچه رژیم کتوژنیک مقدار دریافت چربی را محدود نمیکند. اما پس از شروع این رژیم، کاهش اشتها و کاهش کالری دریافتی و متعاقباً کاهش وزن مشاهده میشود. کاهش وزن میتواند با بهبود برخی از ویژگیهای مرتبط با سندرم تخمدان پلیکیستیک مانند کاهش توده چربی بدن، کاهش سطح انسولین و بهبود عملکرد تخمدانها سودمند باشد.
بهبود مقاومت به انسولین
رژیم کتوژنیک ممکن است منجر به بهبود مقاومت به انسولین در بیماران مبتلا به سندرم تخمدان پلیکیستیک شود. در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلیکیستیک، شیوع نقص تحمل گلوکز و مقاومت به انسولین بیشتر از زنان سالم است.
اگرچه علل اصلی سندرم تخمدان پلیکیستیک هنوز به طور کامل مشخص نشده است. اما مقاومت به انسولین به عنوان عاملی کلیدی در ۷۰ درصد از بیماران نشان داده شده است. به نظر میرسد اغلب زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلیکیستیک، از رژیمغذایی پر کربوهیدرات پیروی میکنند، بنابراین ممکن است رژیم‌های بسیار کم کربوهیدرات در مقایسه با رژیم‌های استاندارد، با هدف بهبود اختلالات غدد درون‌ریز و متابولیک مانند افزایش سطح انسولین خون و مقاومت به انسولین، در بیماران مبتلا به سندرم تخمدان پلیکیستیک اثر مثبت داشته باشد.
دلیل استفاده از رژیم کتوژنیک در بیماران مبتلا به سندرم تخمدان پلیکیستیک مبتنی بر یافتههایی است که نشان میدهند کتوز فیزیولوژیکی ناشی از محدودیت کربوهیدرات، سطح انسولین سرم را کاهش میدهد؛ بنابراین محرک تولید آندروژن را سرکوب میکند. در نتیجه رژیم کتوژنیک به طور موثری منجر به کاهش سطوح افزایش یافته انسولین خون و بهبود حساسیت به انسولین در بیماران مبتلا به سندرم تخمدان پلیکیستیک میشود و نهایتاً کاهش میزان وابستگی به داروهای خوراکی کاهنده قند خون یا انسولین را به دنبال دارد.
رژیم کم‌کربوهیدرات میتواند منجر به بهبود نشانگرهای التهابی در بیماران مبتلا به سندرم تخمدان پلیکیستیک شود.
دکتر رضا اطمینانی را در اینستاگرام دنبال کنید
زنان مبتلا به این سندرم، اغلب دارای الگو و عادات غذایی خاصی هستند. از جمله: مصرف کم غلات کامل و فیبرها، روغنهای گیاهی، آجیل، غذاهای دریایی، حبوبات و مصرف زیاد کربوهیدراتهای ساده، چربی اشباع و چربی کل. پیروی از این عادات غذایی با کاهش توده بدون چربی مرتبط است. دریافت بیش از حد کربوهیدرات و افزایش حاد سطح گلوکز خون میتواند وضعیت التهابی و استرس اکسیداتیو را در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلیکیستیک تشدید کند. به علاوه، در این بیماران التهاب مزمن و مداومی وجود دارد. که این عوامل التهابی میتوانند مقاومت به انسولین ایجاد کرده و تولید آندروژن را تحریک کنند.
نتایج پیروی از رژیم کتوژنیک نشان داده است که این نوع رژیم، میتواند. نشانگرهای التهابی را مستقیماً بهبود بخشد. در نتیجه، رژیم کتوژنیک کم‌کربوهیدرات میتواند به عنوان یک درمان ارزشمند غیردارویی و به عنوان یک درمان کمکی محتمل برای اثربخشی مثبت بر زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلیکیستیک در نظر گرفته شود.
با وجود اینکه سودمندیهای رژیم کتوژنیک در بسیاری از مقالات گزارش شده است. اما مطالعات بیشتر و کارآمدتری برای ارزیابی پیامدهای طولانی‌مدت رژیم کتوژنیک در این بیماران مورد نیاز است. و همچنین پیشآگهی تأثیر رژیم پس از قطع مصرف آن باید مورد بررسی قرار گیرد.
مطالعه بیشتر:
برای درمان کمبود آهن چه بخوریم؟